انگیزه‌های سیر آفاقی در تذکره اولیا

سیر آفاقی یکی از موضوعات بسیار مهم ادبیات عرفانی است. ارزش و اهمیت این مبحث در نزد صوفیه از چنان جایگاهی برخوردار بوده که باعث شده بسیاری از صوفیه، بخشی از کتابشان را به بحث در این زمینه اختصاص دهند و به بحث دربارۀ انگیزش­های مختلف سالکان و شرایط و آداب سفر بپردازند. کتاب تذکره الاولیاء ازجمله کتب برجسته­­ای است که عطار نیشابوری آن را در ذکر حال نودوهفت تن از مشایخ صوفیه تألیف کرد. او در این کتاب در ضمن بیان احوال این مشایخ، به برخی از آداب طریقت آنان ازجمله سیر آفاقی که به انگیزه­های مختلفی چون بین این مشایخ رواج داشت. وجه اشتراک همۀ این سفرها، با هر انگیزشی که صورت می‌گرفت، درنهایت دل بریدن از مألوفات جسمانی و رهایی از زندان نفس را در پی دارد و این خود برای عارفان مهم ونکته اساسی است. در میان این انگیزش‌ها برخی از انگیزش­های سفر مانند سفر برای حج یا سفر برای زیارت مشایخ، در میان مشایخ صوفیه تذکره الاولیاء نسبت به سایر انگیزش‌ها، از بسامد بالاتری برخوردار است. بااین‌حال وجه مشترک این سفرها این است که با هر انگیزشی صورت گرفته، درنهایت منجر به آمادگی نفس برای سیر باطنی شده است.