امکان‌سنجی تحول مفاهیم در تألیفات اندیشمندان ایرانی رشتۀ روابط بین‌الملل

این مقاله به بررسی وضعیت تحول مفاهیم بر مبنای ذخیرۀ واژگانی و مفهومی نظریۀ روابط بین‌الملل در بین دانشمندان ایرانی رشتۀ روابط بین‌الملل می‌پردازد. با درنظرگرفتن روش پژوهش کیفی، این سؤال طرح می‌شود که آیا دانش‌پژوه ایرانی رشتۀ روابط بین‌الملل در تحول مفاهیم و نگرش مفهومی جدید با اتکا به پس‌زمینۀ ایرانی- اسلامی توانسته نقشی داشته باشد؟ بر همین مبنا با امکان‌سنجی فرضیۀ وجود تحول مفاهیم توسط اندیشمندان این رشته در ایران و مصداق‌هایی که در شرایط فعلی در تألیفات و پژوهش‌ها موجود است، به این نتیجه می‌رسد که مطالب و تألیفاتی در این خصوص وجود داشته که به دلیل پراکندگی مفهومی و عدم ارائۀ روند متدولوژیک واحد، می‌توان این مکتوبات را در حوزه‌های هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی جستجو کرد؛ بر همین اساس، نگاه هستی‌شناختی اسلامی به مفاهیم نظریۀ روابط بین‌الملل توسط برخی از پژوهشگران و نگاه مفهوم‌شناسانه به برخی موضوعات نظیر منافع ملی، مسئلۀ هویت وغیریت، همچنین نسبت بین اخلاق و منفعت، از مهمترین وجوه تغییرات مفهومی در نظریۀ ایرانی- اسلامی روابط بین‌الملل محسوب می‌شود. در ادامه با آوردن نظریات مختلفی که به لحاظ مفهومی و بعضاَ هستی‌شناسانه مطرح شده است، دلایل عدم انعکاس چنین دیدگاه‌هایی در سطح بین‌المللی به چالش کشیده شده و چرایی‌ها و چگونگی این فرآیند بررسی خواهد شد. نتیجۀ پایانی بحث، تلاش در جهت اجماعی پژوهشی در میان دانشمندان ایرانی رشتۀ روابط بین‌الملل و ضرورت ارائۀ روندی تدولوژیک، آنتولوژیک و اپیستمولوژیک به رهیافت ایرانی روابط بین‌الملل در آینده خواهد بود.