الگوی تفاوت جنسی مرگ‏ و میر در ایران طی سال‏های 1385ـ1394

چرخة عمر و سبک زندگی متفاوت مرد و زن در جمعیت‏های انسانی همواره تفاوت‏های جنسیتی مهمی را در مرگ دو جنس پدید آورده است. مطالعة حاضر، الگوهای علت‌ـ سن شکاف جنسی مرگ‏ومیر در ایران و روند تحولات آن را در ایران طی یک دهة اخیر بررسی می‏کند. داده‏های مطالعه، از سامانة ثبت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخذ شده و پس از ارزیابی و تصحیح به روش تعدیل‌شده براس‌ـ تراسل و روش بنت‌ـ هوریوشی مورد استفاده قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‏دهد تفاوت جنسی امید زندگی در سال 1385 حدود 5/3 سال بوده که در سال 1390 به 9/2 سال کاهش یافته و سپس با اندکی افزایش در سال 1394 به 3 سال رسیده است. در طول دورة مطالعه‌شده، حدود 80 درصد از تفاوت جنسی مرگ‏ومیر مربوط به تفاوت‏های مرگ‏ومیر مردان و زنان در سنین 20 تا 64 سالگی بوده است. حوادث غیرعمدی در هر سه دوره نقشی مسلط در شکاف جنسی مرگ‏ومیر داشتند، اما سهم آن در طول زمان کاهش یافته و از 60 درصد به حدود 42 درصد در فاصلۀ سال‏های 1385 تا 1394 رسیده است. درمقابل، در این دوره، نقش بیماری‏های قلبی عروقی در تبیین فزونی امید زندگی زنان نسبت به مردان، از 9 درصد به 20 درصد و نقش سرطان‏ها از 10 درصد به 15 درصد افزایش یافته است. مطالعة تفاوت جنسی در علل مرگ‏ومیر می‏تواند ضمن نشان‌دادن ظرفیت‏های کاهش مرگ‏ومیر مردان، به شناسایی نقاط بحرانی مرگ‏ومیر زنان بر‌حسب علت و سن نیز کمک کند. بر این مبنا، می‏توان با تمرکز برنامه‏ریزی‏های بهداشتی و پیشگیری از بیماری‏ها در جهت مشخص، تفاوت جنسی مرگ‏ومیر را کاهش داد و درضمن، امید زندگی در هر دو جنس را بهبود بخشید.