الگوی اسکان موقت مبتنی بر روش نظریۀ زمینه‌ای (مطالعۀ موردی: شهر سرپل ذهاب پس از زلزلۀ 1396)

Authors

  • علیرضا فلاحی استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
Abstract:

زلزله‌های شدید همواره با آسیب به بخش مسکونی، زندگی مردم را مختل می‌کنند. در فرایند اسکان پس از سانحه، پس از مرحلۀ اسکان اضطراری در هفته‌های نخست تا زمان اسکان دائم به‌طور معمول یک تا دو سال طول می‌کشد که لازم است برای بازگشت آنها به زندگی عادی، اسکان موقت تأمین شود. این دوره با وجود نقش مؤثر در روند بازتوانی جامعه، در تجارب گذشته اغلب ساده انگاشته شده و به‌ویژه در سوانح شهری با چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی همراه بوده است. هدف مقالۀ حاضر، معرفی الگوی اسکان موقت از طریق شناسایی ابعاد تشکیل‌دهنده و عوامل تأثیرگذار بر آن، با نگاهی جامع و سیستمی است. بدین منظور با رویکرد اکتشافی و روش کیفی نظریۀ زمینه‌ای، همزمان طی یک سال و نیم از زلزلۀ آبان 1396 به مطالعۀ فرایند اسکان موقت در شهر سرپل ‌ذهاب پرداخته شد. داده‌های پژوهش از طریق مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبۀ عمیق نیمه‌ساختارمند با 78 نفر از افراد مهم شامل مسئولان، خبرگان، مردم و مطلعان محلی گردآوری شد. نمونه‌گیری به‌صورت نظری و هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و داده‌ها توسط نرم‌افزار مکس‌کیودای در سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و گزینشی تحلیل شد و با استخراج 33 مقولۀ محوری و انتخاب مقولۀ هستۀ «سکونتگاه انتقالی»، الگوی نهایی ارائه شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که موضوع اسکان موقت پس از سانحه، موضوعی سهل و ممتنع است که برخلاف تصور غالب، پیچیدگی‌های فراوانی دارد. چالش اصلی «اسکان موقت» با تعریف روشن آن مرتبط است. کاربرد واژۀ «اسکان» موضوع را در بعد کالبدی محدود کرده است. در این دوره به بازتوانی روانی، اجتماعی و اقتصادی آسیب‌دیدگان کمتر پرداخته می‌شود و واژۀ «موقت» نیز سبب کم‌اهمیت انگاشتن آن شده است. از این‌رو الگوی «سکونتگاه انتقالی» می‌کوشد با تبیین اجزای اسکان موقت و دستۀ عوامل مؤثر بر آن، به شناخت بهتر آن یاری رساند. از منظر سیستمی فرایند اسکان موقت متشکل از ابعاد «سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت سکونتگاه موقت، طراحی و اجرای مسکن موقت، ساماندهی و برچیدن» است که از سه دسته عوامل «شرایط سانحه»، «ویژگی‌های بستر» و «سیستم‌های مداخله‌گر» مانند «فرهنگ ایمنی، سیستم مدیریت بحران، فرایند اسکان اضطراری تا دائم، خیرین، بیمه، رسانه‌ها و فشارهای اقتصادی و سیاسی» تأثیر می‌پذیرد. براساس نتایج پژوهش، اساسی‌ترین راهکارها برای ارتقای برنامه‌های آتی، اتخاذ رویکرد جامع و فرایندی به اسکان پس از سانحه (از اسکان اضطراری تا دائم) و برنامه‌ریزی در مرحلۀ آمادگی است که می‌تواند به بازتوانی و افزایش تاب‌آوری جامعه انجامد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

ارزیابی نتایج الگوریتم M8 از راه تلفیق مکانی هشدارها (مطالعۀ موردی: زلزلۀ سرپل ذهاب)

به‌طور متوسط هر چند سال یک‌بار، یک زلزلۀ بزرگ و مخرب در فلات ایران اتفاق می‌افتد که به‌طور معمول، خسارات زیادی به‌جای می‌گذارد. زلزله‌های وان ترکیه، سراوان و سرپل ذهاب-کرمانشاه، سه زلزلۀ اخیر این منطقه از سال 2011 تا 2017 بوده‌اند. توجه به رفتار پیش‌نشانگری لرزه‌ای با استفاده از الگوریتم‌های پیش‌بینی می‌تواند در کاهش خسارات چنین زلزله‌هایی مؤثر واقع شود. در این مقاله، الگوریتم میان‌مدت پیش‌بینی...

full text

شناسایی سریع مناطق آسیب‌دیده پس از وقوع زلزله با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای Sentinel-2 (مطالعۀ موردی: زلزلۀ سرپل ذهاب)

شناسایی سریع مناطق آسیب‌دیده پس از وقوع زلزله به‌منظور تولید نقشۀ آسیب، اهمیت زیادی در زمینۀ امداد و نجات دارد. در چند سال گذشته استفاده از تصاویر ماهواره‌ای برای تولید نقشۀ تخریب به‌دلیل سرعت زیاد، پوشش وسیع از منطقه و هزینۀ اندک بسیار مورد توجه محققان قرار گرفته است. در این پژوهش، یک روش شناسایی سریع مناطق آسیب‌دیده مبتنی بر روش‌های شناسایی تغییرات ارائه خواهد شد که دربارۀ زلزلۀ سال 1396 سرپل...

full text

طراحی الگوی اسکان موقت پس از زلزله احتمالی در شهر قم

شهر قم با توجه به قرار داشتن در پهنه با خطر لرزه‌خیزی زیاد و داشتن آسیب‌پذیری بالا از مناطق در معرض ریسک بالا محسوب می‌گردد. وجود جمعیت زیاد در معرض خطر از یک سو و فقدان طرح مناسب برای اسکان جمعیت زیاد براساس تجربه‌ها و اقدامات در زلزله‌های اخیر از سوی دیگر باعث تشدید شرایط و تبدیل شدن آن به بحران می‌گردد. هدف از انجام این پژوهش استخراج الگویی مناسب برای اسکان موقت پس از زلزله احتمالی در قم می‌...

full text

مکان یابی اسکان موقت پس از زلزله (مطاله موردی شهر اصفهان )

پژوهش حاضر بر آن است تا مکان‌‌های بهینه اسکان موقت آسیب دیدگان از زلزله‌ای احتمالی را در شهر اصفهان، که در آن پتانسیل و قابلیت اسکان سریع افراد آسیب دیده از بحران زلزله وجود داشته باشد مورد پیش بینی قرار داده و با برنامه-ریزی صحیح و علمی، مدیریت بحران زلزله را با ایجاد تسهیلات لازم جهت شناخت مکان‌های مناسب اسکان موقت یاری نماید. نوع پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی است و روش مطالعه پژوهش با توجه ...

full text

مکان‌یابی بهینه محل اسکان موقت پس از زلزله (مطالعه موردی : شهر مهاباد)

یکی از مهمترین چالش­های پیش­رو در مدیریت بحران پس از زلزله، موضوع اسکان موقت حادثه­دیدگان است. در این بین، تعیین مکان بهینه برای اسکان موقت پیش از وقوع بحران، از اساسی­ترین نیازهای امروز شهرهای کشور است. علی­رغم تحقیقات متعدد صورت گرفته، تاکنون تحقیق جامعی در زمینه مکان­یابی بهینه محل اسکان موقت پس از زلزله از دیدگاه مدیریت بحران در نواحی شهری و براساس مجموعه­ای جامع از همه معیارهای موثر صورت ن...

full text

مکان یابی اسکان موقت پس از زلزله (مطاله موردی شهر اصفهان )

پژوهش حاضر بر آن است تا مکان‌‌های بهینه اسکان موقت آسیب دیدگان از زلزله‌ای احتمالی را در شهر اصفهان، که در آن پتانسیل و قابلیت اسکان سریع افراد آسیب دیده از بحران زلزله وجود داشته باشد مورد پیش بینی قرار داده و با برنامه-ریزی صحیح و علمی، مدیریت بحران زلزله را با ایجاد تسهیلات لازم جهت شناخت مکان‌های مناسب اسکان موقت یاری نماید. نوع پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی است و روش مطالعه پژوهش با توجه ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 6  issue 3

pages  287- 300

publication date 2019-09-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023