اقتصاد سیاسی کنترل خود به خودی جمعیت : رهیافتی نو

از اوسط دهه 1340 رشد سریع جمعیت به عنوان مشکلی ملی در ایران ظاهر شده است. دیدگاه کلاسیک ها‘که قائل به رابطه ای خطی بین رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی است‘ راه حلی برای این مشکل ارایه نمی کند‘ زیرا عوامل اقتصادی اجتماعی نمی توانند در کوتاه مدت انگیزه هایی برای خانواده کوچک تر فراهم آورند. لذا‘ تعدیل رفتار باروری باید به روش دیگری غیر از توسعه فراهم آید. دولت می تواند از طریق فرایند توانا سازی با تعدیل علل و انگیزه های اقتصادی‘ اجتماعی و فرهنگی تقاضا برای خانواده بزرگتر رشد جمعیت را کنترل کند. توانا سازی فردی فرایندی است که عوامل انسانی مورد نیاز توسعه را‘ که بیشتر کشورهای در حال توسعه فاقد آن هستند‘ بوجود آورد. فرایند توانا سازی‘ اشخاصی از نظر اجتماعی فعال‘ از بعد اقتصادی مولد و از جهت سیاسی مشارکت کننده به بار می آورد و با اینجاد جایگزینهای مناسب به جای خانواده بزرگ تر به کنترل خود به خودی جمعیت می انجامد. آن سیاستگذاریهای دولت که به توانایی فردی کمک کنند تقاضا برای خانواده بزرگ تر را به سبب ارایه جانشینهایی به جای خرسندی ناشی از داشتن فرزند بیشتر کاهش می دهد. رشد موقعیت زنان و ارتقاء آموزش عمومی اغلب موجب افزایش توانایی فردی شده و لذا ‘ مانع از رشد جمعیت می شوند.