اعتدال بهاری در مخزن‌الاسرار (توضیح مصراعی از معراجنامه)

زبان متفاوت نظامی در مخزن‌الاسرار گاهی به دشواری و پیچیدگی سخن او می‌‌انجامد. به همین سبب از دیرباز شرح‌نویسی بر مخزن‌الاسرار رواج داشته است؛ اما متأسفانه بسیاری از این شرح‌ها گره‌گشا نیست؛ زیرا شرح‌کنندگان به زبان استعاری نظامی توجه ‌نداشتند و یا حتی با این زبان آشنا نبودند؛ همچنین از آثار دیگر نظامی و آثار مشابه هم‌عصران یا شاعران گذشته در شرح متن استفاده نکرده‌اند. اعتدال بهاری یکی از موضوعاتی است که شرح‌کنندگان به آن بی‌توجه بودند و نکتة اساسی و ظریف آن را درنیافتند. نظامی این موضوع را در میان سخن‌گفتن از معراج پیامبر بیان کرده است. نگارنده در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، نظر شرح‌کنندگان مخزن‌الاسرار را دربارة مصراع اول بیت زیر نقد و بررسی می‌کند:شب شده روز اینت بهاری شگرفگل شده سرو اینت سواری شگرف همچنین با بیان شاهد و مثال از نظامی و شاعران قبل و بعد از او، منظور اصلی شاعر از این مصراع تبیین می‌شود. نظامی با کاربرد آرایة حسن تعلیل، سبب اعتدال بهاری را ورود پیامبر(ص) به برج حمل می‌داند و آن را از بخشش‌های معراج رسول اکرم به شمار می‌آورد.