اصول‌الفصول، دانشنامه‌ای گمنام در تحقیقات عرفانی

 به دلیل توجه عمده به ادبیات پیش از قرن هشتم و کم توجهی ناشی از آن به دوره‌های بعد، به ویژه عصر قاجار و زندیه، آثار این دوران مورد بررسی علمی قرار نگرفته و به درستی شناخته نشده است. بی‌شک در قرون دوازدهم و سیزدهم نیز آثاری ارزشمند می‌توان یافت که از آن جمله است: «اصول‌الفصول فی حصول‌الوصول»در موضوع عرفان و تصوف که ویژگیهای یک کتاب مرجع را دارد.    این کتاب حجیم، آخرین اثر رضا قلی خان هدایت است و از آن جا که او در اوج پختگی و کمال به نوشتن آن پرداخته، اهمیّتی دو چندان می یابد. «اصول‌الفصول» یک دایرة المعارف جامع است که در طیّ آن تمامی موضوعات مربوط به عرفان مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. این اثر ارزشمند تا کنون به چاپ نرسیده و حتی یک مقاله در معرفی آن نوشته نشده است .    از «اصول‌الفصول» دو نسخة خطی باقی مانده که یکی در کتابخانة مجلس با 820 صفحه و دیگری در کتابخانة بوعلی سینای همدان با 520 صفحه موجود است. این مقاله برای اوّلین بار به معرفی کامل اصول‌الفصول می‌پردازد و ویژگیهای ممتاز آن را در حدّ توان نگارنده به پیشگاه اهل فرهنگ و ادب ارائه می‌دهد.