اصلاحات فرقۀ دموکرات آذربایجان و اسناد بازیافتۀ اتحاد شوروی

برآمدن ناگهانی جمهوری‌های خودمختار در آذربایجان و کردستان ایران در پایان جنگ جهانی دوم یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی ایران معاصر بوده است. این نوشتار ریشه‌های شکل‌گیری و اصلاحات مورد نظر فرقة دموکرات آذربایجان را بررسی می‌کند. دربارة اصلاحات فرقه، دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. درحالی که طرفداران فرقه آن را اقدامی مستقل و مثبت در نظر می‌گیرند، مخالفان بر فرمایشی‌بودن آن تأکید دارند. هدف این نوشتار، بررسی ماهیت این اصلاحات و آشکارکردن مستقل یا وابسته‌بودن آن‌ها است. گرچه دربارة نقش اتحاد شوروی در روی‌کارآمدن فرقة دموکرات، مطالعاتی صورت گرفته است؛ اما به جایگاه اصلاحات مورد ادعای فرقه در سیاست‌های اتحاد شوروی و ارتباط آن با برنامه‌های این کشور اشاره‌ای نشده است. تمرکز اصلی این نوشتار بر ارتباط میان اصلاحات و برنامه‌های اتحاد شوروی با توجه به اسناد انتشاریافته پس از فروپاشی اتحاد شوروی، به‌ویژه فرمان‌های سه‌گانة استالین در سال 1324 است. تطابق برنامة اصلاحات فرقه و اسناد تازه منتشر شده، نشان می‌دهد که اصلاحات مورد نظر، بخشی از راهبرد اتحاد شوروی برای مشروعیت‌بخشی به اقدام‌های فرقه و تقویت حضور خود در ایران بوده است.