اسطوره‌پردازی در کویر دکتر علی شریعتی

چکیده دکتر علی شریعتی یکی از بزرگترین روشنفکران دینی در تاریخ معاصر ایران است که آراء و اندیشه‌هایش جذابیت و تأثیر عظیمی برای قشر روشنفکر و جوان ایران داشته است. علت این همه گرایش به آثار شریعتی علاوه بر عالمانه و زمان‌شناسانه بودن محتوای آنها، ویژگی‌های ادبی و قلم افسونگر اوست. یکی از پرجلوه-ترین و هنرمندانه‌ترین تمهیدات هنری و ادبی شریعتی، اسطوره‌پردازی و بازتولید و بازآفرینی اساطیر است. به نظر می‌رسد که او با استفاده از شیوه‌ای هنرمندانه و خلاقانه و با شناخت علمی و دقیق از اسطوره‌های اقوام گوناگون و آگاهی نسبت به کارکرد‌ها و قابلیت‌های مختلف اساطیر برای پرورش بعد ادبی و توسع بار معنایی آثار ادبی، شخصیت‌ها و روایات دینی و غیر‌دینی ملل مختلف را برای بیان مفهوم کهن‌الگویی «بازگشت به خویشتن» در کنار هم قرار می‌دهد؛ مضمونی که مسلط‌ترین اندیشه در کل کویریات دکتر شریعتی است. در بعضی جاها او اساطیر یونانی و اسلامی و دیگر فرهنگ‌ها را در کنار هم قرار می‌دهد و برای بیان مفهوم مورد نظرش به شکلی خاص به کار می‌گیرد. این نوع کاربرد بهترین شکل اسطوره‌پردازی یعنی اسطوره‌پردازی مبتنی بر ترکیب و انطباق اساطیری است. نگارنده در این جستار عواملی را که بسترساز ظهور اسطوره در کویر شده-اند، بررسی کرده و سپس شیوه‌های او برای اسطوره‌پردازی و اسطوره‌آفرینی خلاقانه و هنرمندانه را مورد مداقّه و تحلیل قرار داده است. روش تحقیق این جستار توصیفی- تحلیلی است و چون محور اساطیر انعکاس یافته در کویر مفهوم کهن‌الگویی بازگشت است، نگارنده در نگاه به اسطوره بیشتر به نظر میرچا الیاده توجه داشته است. کلیدواژه‌ها: کویر، اسطوره، کهن‌الگو، شریعتی، بازگشت