استفاده از روش مدل‌سازی بیزین در مدیریت و حفاظت حیات وحش (مطالعه موردی ارزیابی رضامندی زیستگاه گوزن زرد ایرانی)

مدل‌های زیستگاه فقط بخشی از تنوع‌زیستی را مورد توجه قرار می‌دهند، اما به‌خوبی می‌توانند در مدیریت یک یا چند گونه مورد استفاده قرار گیرند. این مدل‌ها به عنوان ابزار پشتیبان تصمیم‌گیری در پیش‌بینی تغییرات متغیرهای زیستگاهی و تأثیر آن بر رضامندی زیستگاه گونه‌ها سودمند هستند. گوزن زرد ایرانی از جمله گونه‌هایی است که با وجود اهمیت جهانی، اولویت‌های زیستگاهی ناشناخته‌ای دارد که هنوز در طرح‌های آزمایشی مورد بررسی قرار نگرفته است و فقط تجربیات و دانش متخصصان، مبنای تصمیم‌گیری‌ها قرار می‌گیرد. در این مطالعه نشان داده شده است که چگونه می‌توان با استفاده از مدل‌سازی بیزین اطلاعات علمی موجود در منابع با قالب‌های مختلف و دانش کیفی متخصصان را به‌عنوان منبع با ارزش اطلاعاتی با یکدیگر تلفیق و به شکل ابزار مدیریتی استفاده کرد. همواره این نوع داده‌ها با میزانی از عدم اطمینان همراه است، اما مدل‌سازی بیزین این عدم اطمینان را تعدیل کرده و نتایج قابل قبولی ارائه می‌دهد که می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری‌ها قرار گیرد. در این مطالعه، با استفاده از منابع موجود و آرای کارشناسان صاحب نظر، عوامل کلیدی مؤثر بر رضامندی زیستگاه گوزن زرد ایرانی شناسایی و به صورت نمودار علّت و معلولی در چارچوب مدل باور بیزین قرار گرفتند. چگونگی روابط این متغیرهای مؤثر بر رضامندی زیستگاه با احتمالاتی که از متخصصان اخذ شد در مدل تعریف و سپس پاسخ خروجی مدل (رضامندی زیستگاه) به تغییر هر یک از متغیرهای ورودی بررسی شد. با انجام تحلیل سناریو و حساسیت سنجی، مدل به‌دست آمده اعتبارسنجی شد. این مدل علاوه بر اینکه درصد اطمینان از پیش‌بینی رفتار سیستم را ارائه می‌کند، می‌تواند همگام با افزایش اطلاعات در خصوص اولویت‌های زیستگاهی گوزن زرد ایرانی، به‌هنگام شده و صحّت آن افزایش یابد.