ارزیابی ژئومورفولوژیکی تناسب زمین برای گسترش کالبدی شهر سنندج با اعمال مناطق ممنوعه

استقرار و پیدایش هر شهر بیش از هر چیز تابع شرایط و موقعیت جغرافیایی آن است؛ زیرا عوارض و پدیده‌های طبیعی در مکان‌گزینی، حوزۀ نفوذ، توسعۀ فیزیکی و فرم شهری اثر قاطعی می‌گذارند. تحقیق حاضر با هدف پتانسیل‌سنجی توسعۀ کالبدی شهر سنندج، ابتدا موانع و محدودیت‌های موجود را شناسایی کرده، سپس نواحی مناسب و نامناسب برای توسعۀ شهری را تفکیک می‌کند. به‌منظور انجام پژوهش حاضر از ابزارهایی مانند نقشه‌های توپوگرافی 1:25000، نقشۀ زمین‌شناسی 1:100000، اسناد، گزارش‌ها، کتاب‌های موجود و همچنین لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز استفاده شده است. برای نیل به اهداف تحقیق، ابتدا عوامل مهم مؤثر در شکل‌گیری شهرها ازجمله شیب، جهت شیب، ارتفاع، زمین‌شناسی، کاربری اراضی، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه و فاصله از نقاط شهری بررسی شده و نواحی‌ای که ازنظر این پارامترها در محدودیت قرار دارند، مشخص شدند. در ادامه، پس از تشخیص نواحی ممنوعه، سایر محدوده‌های منطقۀ مورد مطالعه با استفاده از مدل‌های منطق فازی و AHP به سه ردۀ نسبتاً مناسب، مناسب و بسیار مناسب تقسیم شد. نتایج نشان می‌دهد که 36درصد از مساحت نقشه، منطقۀ ممنوعه بوده و برای توسعۀ شهری مناسب نیست. نتایج تحلیلی‌تر بیانگر آن است که پهنۀ برآورد‌شدۀ مناطق ممنوعه نسبتاً زیاد است و با آنکه غالباً منطبق بر پهنه‌های پیرامونی است، بخشی از نواحی داخلی محدودۀ مورد مطالعه را نیز شامل می‌شود. این مسئله که ناشی از شرایط توپوگرافیک و نیز تکتونیکی خاص منطقه است، بیانگر اهمیت ارزیابی‌های محیطی و ژئومورفولوژیکی در مدیریت صحیح‌تر شهری است. سایر پهنه‌های مطالعاتی به ترتیب 1/25درصد نسبتاً مناسب، 7/23درصد مناسب و 2/15درصد پهنۀ بسیار مناسب برآورد شده‌اند. پهنه‌های موجود به دلیل رویکرد سیستمی موجود در پژوهش و به تبع آن، ارزیابی متغیرهای تأثیر‌گذار مرتبط، قابلیت کاربری دارند. به بیانی می‌توان گفت تراکم بیشتر اراضی بسیار مناسب در محل کنونی شهر سنندج و اطراف آن به دلیل شرایط طبیعی و انسانی درخور توسعۀ شهری است. باوجوداین ضرورت درنظرگرفتن و اعمال این ارزیابی‌های سیستمی محیطی در مدیریت شهری درخور توجه است.