ارزیابی ویژگی‌‌های نونهالی در گز روغن (Moringa peregrine (Forssk.) Fiori) با بررسی روابط بین صفات رویشی گیاه

گز روغن (Moringa peregrina (Forssk.) Fiori) یکی از گونه‌های مغفول از جنس مورینگاست که در عرصه وسیعی از مناطق جنوب‌شرقی کشور ما رویش دارد. این تحقیق با مطالعه ویژگی‌های نونهالی در 310 نهال گز روغن در پی بررسی روابط علت و معلولی این صفات و تأثیر احتمالی آنها بر قدرت رویش نهال، انجام گردید. ازاین‌رو با جمع‌آوری بذر از روی 21 تک‌پایه‌ این گونه از عرصه‌‌های جنوبی کشور تعداد زیادی نهال از هر پایه تولید شده و در شرایط گلخانه نگهداری شدند و پس از رشد و استقرار اولیه از برخی از ویژگی‌‌های رویشی نهال‌‌های استقرار یافته یادداشت‌برداری گردید. داده‌ها در قالب طرح آماری کامل تصادفی تجزیه واریانس شدند تا اختلاف بین پایه‌های مادری ارزیابی گردد. با تأیید اختلافات معنی‌دار بین پایه‌‌های بذرگیری شده، کلیه همبستگی‌های دوگانه بین صفات تخمین‌زده شد. با انتخاب صفاتی که در مدل رگرسیون چندگانه قرار گرفتند تجزیه علّیت انجام شد تا روابط مستقیم و غیرمستقیم صفات منتخب به‌عنوان صفات مستقل با ارتفاع گیاه، به‌عنوان صفت وابسته بررسی شود. از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نیز در جهت ارزیابی ارتباط ویژگی‌های رویشی مورد نظر استفاده شد. برای دسته‌‌بندی و سنجش قرابت پایه‌‌های بذرگیری شده، مؤلفه‌‌های اول و دوم حاصل از تجزیه به مؤلفه‌‌های اصلی در مقابل هم پلات شدند و نتیجه آن با نتیجه حاصل از تجزیه کلاستر مقایسه شد. همه صفات با ارتفاع، حداقل در سطح 1% همبستگی مثبت و معنی‌دار داشتند. تجزیه اثرهای همبستگی دوگانه به اثرهای مستقیم و غیرمستقیم نشان داد که برخی از صفاتی که همبستگی مستقیم و مثبت با ارتفاع نهال دارند به صورت غیرمستقیم و از طریق سایر صفات بر ارتفاع نهال اثر منفی می‌‌گذارند. همینطور صفاتی نظیر عرض برگچه که همبستگی دوگانه مثبت با ارتفاع نهال نشان داد، دارای اثر مستقیم منفی بر این صفت بود.