ارزیابی مراکز درمانی‌- امدادی با استفاده از GIS

مقدمه: توزیع غیرمتعادل مراکز درمانی-امدادی هر منطقه شهری در زمان بحران‌ها مشکلات زیادی را به‌ همراه داشته و سبب هدر رفت منابع مادی و انسانی‌شده و همچنین مشکلات شهرنشینی شهروندان را به دنبال دارد. مهم ترین هدف این پژوهش ارزیابی توزیع فضایی مراکز امدادی-درمانی و مکان‌یابی ایجاد مراکز جدید به‌ همراه طراحی شبکه هندسی معابر شهری برای تعیین نزدیک‌ترین مرکز و بهترین مسیر رسیدن به محل حادثه در شهر کرمان می‌باشد. روش: در این تحقیق برای ارزیابی کیفی توزیع فضایی مراکز درمانی-امدادی از ماتریس‌های چهار گانه مطلوبیت، سازگاری، ظرفیت و وابستگی با توجه به ماهیت مکانی معیارهای آنها، استفاده شده است. استخراج معیار‌های ارزیابی مراکز درمانی-امدادی با روش دلفی انجام پذیرفت. این معیارها عبارتند از: معیارهای ماتریس مطلوبیت (مقاومت زمین)، معیارهای ماتریس سازگاری (1- همجواری به کاربری‌های سازگار: پارک‌ها و فضای سبز، زمین‌های باز، مراکز مذهبی و فاصله از معابر اصلی، 2- عدم همجواری با کاربری‌های ناسازگار: صنایع عمده انفجاری مانند پمپ گاز- بنزین و مراکز نظامی)، معیار ماتریس ظرفیت (تراکم جمعیتی) و معیار ماتریس وابستگی شامل فاصله از مراکز درمانی – امدادی موجود. هر کدام از این معیار‌ها بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی معکوس رتبه‌بندی‌شده و سپس در محیط GIS مدلسازی و با به‌کاربردن توابع تحلیلی نقشۀ مکان‌های مناسب ایجاد مراکز درمانی-امدادی شهر کرمان تهیه شد. در نهایت بعد از تعریف پایگاه دادۀ زمین مرجع برای مسیرهای شهری، با طراحی شبکۀ هندسی معابر و تعریف محدودیت‌های مورد نظر برای هر مسیر مانند طول مسیر و وجود چراغ راهنما، با به کار بردن تحلیل‌های شبکه در زمان موردنیاز، به راحتی بهترین مسیر رسیدن نزدیک‌ترین مرکز درمانی-امدادی به محل حادثه تعیین شده است. یافته‌ها: تعداد مراکز درمانی-امدادی موجود در شهر کرمان کافی بود، اما از لحاظ استقرار مکانی (شعاع دسترسی) در وضعیت مناسبی قرار ندارند که با استفاده از تلفیق نقشه‌های حاصل از معیارهای ماتریس مطلوبیت، سازگاری، ظرفیت و وابستگی، بهترین مکان برای احداث مراکز درمانی-امدادی مشخص شد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از آن است که مکان‌های بسیار مناسب احداث مراکز درمانی-امدادی به‌ترتیب در مناطق2و3 شهر کرمان واقع شده‌اند که در برنامه‌ریزی‌ها باید این مناطق در اولویت قرار گیرند. همچنین تعیین اهمیت نسبی (وزن) معیارها به کمک فرایند سلسله مراتبی معکوس یا IHWP نشان داد، معیار ماتریس مطلوبیت بیشترین اهمیت را دارد و از بین معیارهای مطلوبیت معیار خطر حرکت‌های دامنه‌ای از کمترین اهمیت در تعیین مکان‌های جدید مراکز درمانی- امدادی برخوردارست.