ارزیابی عملکرد دهیاران در پایداری محیطی روستاها

در سال­های اخیر، کاهش یا توقّف جریان آب ورودی رودخانة هیرمند به سیستان، وقوع خشک‌سالی‌های پی‌درپی، خشک شدن تالاب هامون، کاهش پوشش گیاهی زمین‌های مرتبط با روستاها، وجود بادهای 120 روزه و تشدید فرسایش خاک و وقوع طوفان­های شن و ماسه و هجوم ماسه­های روان به سکونتگاه­های روستایی، شرایط بسیار نامطلوب زیست‌محیطی را بر روستاهای این منطقه حاکم کرده است؛ از سوی دیگر، بر اساس مادّة 10 اساس‎نامة تشکیلات و سازمان دهیاری­ها، مصوّب مورّخ 8/12/1380، هیئت محترم دولت، وظایف اصلی دهیار به‌منظور توسعة پایدار روستا، بهبود وضع زیست‌محیطی (بند اوّل و هفتم اساس‎نامه)، بهداشت محیط روستا (بند چهاردهم، بیستم و چهل و چهارم) و حفظ منابع آب (بند بیست و سوّم و چهارم) است؛ بنابراین، پژوهش حاضر در نظر دارد عملکرد دهیاری­ها را در پایداری محیطی روستاهای بخش مرکزی شهرستان نیمروز، مورد بررسی قرار دهد. جامعة آماری پژوهش، شامل تمامی روستاهایی است که دارای دهیاری (32 روستا) است و روستاهای نمونه، شامل روستاهایی است که حداقل 5 سال از مجوز تأسیس دهیاری سپری شده باشد. بر این اساس، 18 روستا مورد بررسی قرار گرفته است که با توجّه به تعداد خانوارهای ساکن در آنها و با استفاده از فرمول کوکران، از تعداد 271 سرپرست خانوار، پرسشگری به‎عمل آمد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها، با استفاده از مدل تحلیل سلسله‎مراتبی فازی و به‌کارگیری تکنیک ترکیب وزنی در محیط جی.آی.اِس. و از روش­های آماری تحلیل واریانس یک­طرفه و آزمون همبستگی کندال در نرم‌افزار اس.پی.اِس.اِس استفاده شده است. بر اساس یافته­های پژوهش، در 22% روستاهای مورد مطالعه، عملکرد دهیاران در پایداری محیطی در سطح متوسّط و در سایر روستاهای مورد مطالعه، ضعیف یا بسیار ضعیف است؛ از دیگر سو، نتایج حاصل از تحلیل­های آماری نشان می­دهد عملکرد دهیاران تنها در مؤلّفة بهداشت محیط روستا (با میانگین 77/2) در حدّ تقریباً متوسّط و در سایر مؤلّفه­ها، پایین­تر از حدّ انتظار است.