ارزیابی صفات کمی و کیفی در برخی از ژنوتیپ های توت فرنگی با راهکار PLS-PM

سابقه و هدف: تعیین ارتباط بین ویژگی های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی (کیفی)، جهت حصول افزایش تولید و کیفیت محصولات باغی از جمله توت فرنگی ضرورت دارد. با گذشت زمان، راهکارهای آماری متنوعی جهت درک روابط واقعی متغیرها ظهور پیدا کرده و راهکارهای آماری قدیمی تر، بتدریج جای خود را به انواع جدید، به دلیل برآورد و حصول علمی تر و مطمئن تر نتایج داده اند. در این بین، راهکار جدید PLS-PM بدلیل روش نوین و نتایج معتبر و جذاب تر، کاربرد زیادی نسبت به روش های آماری قدیمی دارد. مواد و روش ها: صفات مورفولوژیکی: گل، میوه، کیفی (بیوشیمیایی) و عملکرد در 8 ژنوتیپ توت‌فرنگی طی 4 سال در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مطالعه گردید. از راهکارهای مختلف آماری همانند برآورد ضرایب همبستگی، رگرسیون گام‌به‌گام، تجزیه مسیر ساده و جهت درک دقیقتر روابط، الگوریتم تحلیل داده ها با راهکار پیشرفته ی PLS-PM (شامل آلفای کرونباخ، ضرایب بار عاملی، معناداری ضرایب مسیر و ضریب تبیین، نیکویی برازش و بارهای عاملی متقاطع) استفاده گردید. یافته ها: با وجود تنوع ژنتیکی بین ارقام، بین عملکرد میوه با ویژگی های میوه، تعداد برگ، ویژگی های گل آذین و تعداد طوقه در بوته و نیز بین اندازه میوه و میزان آنتوسیانین همبستگی بالا و مثبتی مشاهده شد. تعداد گل آذین، اندازه و حجم و تعداد میوه، تاریخ تشکیل ساقه‌رونده و طول دوره گلدهی 3/88 درصد از تغییرات عملکرد را تبیین و مهم ترین اجزاء آن شناخته شدند. تعداد وحجم میوه بیشترین اثر مستقیم را بر افزایش عملکرد میوه داشتند. گل دهی، بیشترین تأثیر را بر عملکرد میوه داشته و سپس صفات موروفولوژیکی بیشترین تأثیر را بر صفات بیوشیمیایی و گل‌آذین داشتند. اندازه و حجم میوه، بیش از بقیه، تحت تأثیر صفات مورفولوژیکی بود. نتیجه گیری: در این تحقیق، از راهکارهای آماری مختلفی جهت درک ارتباطات صفات با ماهیت متفاوت توت فرنگی استفاده گردید، که هیچکدام به اندازه راهکار جدید ولی ناشناخته PLS-PM نشان دهنده ی تأثیر مهم صفات گل دهی در افزایش عملکرد میوه توت فرنگی نبود. با بکارگیری روش جدید PLS-PM در مقایسه با روش‌های قدیمی آماری، و با انجام دسته‌بندی صفات، با توجه به ماهیت متفاوت آنها، نتیجه گرفته شد که در بحث افزایش عملکرد میوه توت فرنگی، صفات گل دهی از بقیه صفات موردنظر، مؤثرتر بوده و صفات ریختی شامل: ارتفاع گل‌آذین، تعداد برگ، طول گوشوارک، تعداد طوقه، تاریخ شروع و تعداد ساقه‌رونده و سطح برگ نیز از جمله صفات تأثیرگذار بوده که بر اساس آنها می‌توان برنامه‌های اصلاحی و تولید اقتصادی‌ توت‌فرنگی را مدیریت نمود.