ارزیابی ریخت‌شناسی و تحمل به تنش خشکی در جمعیت‌هایی از Aegilops cylindrica در ایلام

به‌منظور معرفی شاخص‌های تحمل به خشکی در 48 اکسشن از گیاه Aegilops cylindrica آزمایشی در قالب طرح آزمایشی آگمنت بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار در دو شرایط تنش خشکی و غیر تنش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام انجام شد. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه همبستگی میان شاخص‌ها و عملکرد بیولوژیک جمعیت‌ها، شاخص‌های میانگین هارمونیک، تحمل به تنش، میانگین هندسی بهره‌وری و میانگین حسابی بهره‌وری، همبستگی بالایی با عملکرد بیولوژیک در دو شرایط تنش و غیر تنش داشته و در غربالگری جمعیت‌ها بهتر عمل کردند. تجزیه اطلاعات شاخص‌ها و عملکرد جمعیت‌ها به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که مؤلفه اول و دوم قادر به تبیین بخش عمده‌ای از اطلاعات داده‌ها بودند. مؤلفه اول که 26/61 درصد از اطلاعات را توجیه می‌کرد نیز مؤید کارایی شاخص‌های مذکور در غربالگری جمعیت‌های متحمل از سایر جمعیت‌ها بود. جمعیت‌های 9، 24، 34، 43، 42، 35، 45، 47، 48، 23، 18، 3، 26 و 4 بر اساس عملکرد در هر دو شرایط نرمال و محدود رطوبتی دارای بیشترین مقادیر بودند، و بر اساس شاخص‌های میانگین حسابی عملکرد، میانگین هندسی عملکرد، میانگین هارمونیک عملکرد و شاخص تحمل تنش تحمل مطلوبی برای مقاومت به خشکی داشتند. جمعیت‌های 14، 36، 10، 32، 17، 20، 12، 15، 46، 40، 11 و 37 در محیط نرمال عملکرد مطلوب داشتند و باتوجه به عملکرد ضعیف در شرایط تنش به‎عنوان جمعیت­های حساس شناسایی شدند. جمعیت‌های 25، 41، 33، 5، 6، 2، 7، 44، 1 و 8 در شرایط محدود رطوبتی عملکرد مطلوب و سازگاری اختصاصی با شرایط دیم داشتند. جمعیت‌های 13، 16، 19، 21، 22، 27، 28، 29، 30، 31، 38 و 39  عملکرد ضعیفی در هر دو شرایط نرمال و محدود رطوبتی داشتند. گروه‌بندی حاصل از تجزیه خوشه‎ای مطابقت متوسطی با گروه‌بندی تجزیه به مؤلفه‌ها نشان داد. در نهایت جمعیت‌های 34، 24، 43 و 9 به‌عنوان جمعیت‌های متحمل به تنش خشکی و مطلوب از نظر عملکرد در شرایط آب و هوایی استان ایلام معرفی شدند.