اثر روش‌های خاک‌ورزی، حفظ بقایا و سطوح مختلف آب آبیاری بر عملکرد و بهره‌وری آب گندم در اقلیم سرد خراسان رضوی

این تحقیق به منظور بررسی عملکرد و بهره‌وری آب گندم در سیستم تناوب زراعی رایج (گندم- چغندرقند) منطقه سرد، در ایستگاه تحقیقات جلگه رخ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی به اجرا درآمد. آزمایش با استفاده از کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و با سه تکرار طی سال‌های زراعی 1392 الی 1395 اجرا شد. تیمارها شامل روش‌های مختلف خاک‌ورزی (خاک‌ورزی متداول، کم‌خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی) در کرت‌های اصلی و مدیریت بقایای گیاهی (بدون بقایا، حفظ 30 درصد و 60 درصد بقایا) در کرت‌های فرعی و سطوح مختلف کاربرد آب آبیاری شامل50%، 75% و 100% آب مورد نیاز در کرت‌های فرعی فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که روش خاک‌ورزی و مدیریت بقایا بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب گندم اثر معنی‌دار نداشت، ولی اثر سطوح مختلف آب آبیاری معنی دار بود (P<0.01). مقدار عملکرد در دو سطح کاربرد آب 75% و 100% به‌ترتیب 4751 و 4961 کیلوگرم در هکتار بود که با هم اختلاف معنی دار نداشتند ولی عملکرد در سطح 50 درصد آب مصرفی حدود 3574 کیلوگرم در هکتار بود که کاهش قابل توجهی داشت. میزان بهره‌وری آب در سطوح 50%، 75% و 100% آب مصرفی به‌ترتیب 062/1، 960/0 و 875/0 کیلوگرم بر متر مکعب آب به دست آمد. بیشترین میزان عملکرد از تیمار کم خاک‌ورزی با حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 100%  به میزان 6331 کیلوگرم در هکتار بدست آمد و بیشترین میزان بهره‌وری آب گندم از تیمار بدون خاک‌ورزی، حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 75% به میزان 173/1 کیلوگرم بر مترمکعب آب حاصل شد. تیمار بدون خاک ورزی، 60% بقایا و 50% آب مصرفی و تیمار خاک‌ورزی مرسوم، بدون بقایا و 50% آب مصرفی به‌ترتیب با میزان بهره‌وری آب 136/1 و 132/1 کیلوگرم بر مترمکعب آب در مقام دوم و سوم قرار گرفتند.