اثر ثروت و فشار هزینه ناشی از شوک قیمت‌ نفت در اقتصاد ایران: یک رویکرد نوکینزی

بر اساس تئوری استاندارد نوکینزی شوک قیمت نفت‌خام به‌دلیل افزایش هزینه‌های بنگاه باعث افزایش قیمت‌ها و کاهش تولید نسبت به وضعیت بالقوه می‌شود. این رابطه در منحنی‌های فیلیپس توسعه‌یافته برای کشورهای واردکننده نفت مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما شوک قیمت نفت‌خام در کشورهای صادرکننده نفت علاوه بر اثر استاندارد انقباضی فشار هزینه‌ای دارای اثر ثروت حاصل از افزایش درآمدهای نفتی نیز می‌باشد که در منحنی‌های فیلیپس استاندارد مدنظر قرار نمی‌گیرد. در این مقاله تلاش می‌شود تا با اضافه نمودن بخش نفت به یک الگوی دوبخشی نوکینزی استاندارد اثر ثروت و اثر فشار هزینه‌ای شوک قیمت نفت‌خام مورد بررسی قرار گیرد. در الگوی طراحی‌شده منحنی فیلیپس نوکینزی استخراج شده علاوه بر متغیرهای دستمزد حقیقی، قیمت نفت‌خام و بهره‌وری از درآمد نفتی نیز متأثر می‌گردد. سیستم معادلات تصادفی تعادل عمومی الگو با استفاده از پارامترهای اقتصاد ایران کالیبره شده و با استفاده از نرم‌افزار حل گردید. تأثیر شوک قیمت نفت‌خام بر متغیرهای اقتصادی برای اقتصاد ایران نشان می‌دهد که تورم هم از محل افزایش هزینه و هم افزایش درآمدهای نفتی متأثر می‌شود. از آنجا که سهم نفت در تولید کوتاه‌مدت اندک است و قیمت‌های داخلی کنترل شده است تأثیر درآمدهای نفتی از کانال فشار تقاضا بر سطح عمومی قیمت‌ها بیشتر است. علاوه بر این، اثر ثروت ناشی از شوک قیمت حقیقی نفت بر مصرف خانوار از اثر فشار هزینه‌ای بیشتر بوده، بنابراین پس از شوک قیمت حقیقی نفت‌خام مصرف خانوار افزایش می‌یابد. تقاضای نیروی کار در بخش تولید کالای نهایی پس از شوک نفت کاهش می‌یابد و در بخش نفت افزایش می‌یابد، در حالی‌که به‌دلیل اثر ثروت عرضه نیروی کار توسط خانوار نیز کاهش می‌یابد. در مجموع، چون اثر کاهشی بیش از اثر افزایشی است اشتغال و دستمزدهای حقیقی کاهش می‌یابد. نتایج الگو نشان می‌دهد که اقتصاد ایران پس از شوک قیمت نفت وارد یک وضعیت رکود تورمی می‌شود، در حالی‌که مصرف داخلی رشد می‌کند و دستمزدهای حقیقی کاهش می‌یابد.