اثر برخی دترژنت ها (سورفکتانت های آنیونی) بر درصد تفریخ، میزان ناهنجاری لارو و هورمون کورتیزول جنین در ماهی زبرا (Danio rerio)

آلودگی منابع آبی با دترجنتها یکی از جدی‌ترین مسائل درعرصه بهداشت و سلامت اکوسیستمهای آبی میباشد. ورود شوینده‌ها به فاضلاب به لحاظ بروز مسائل و عوارض متعدد چون پدیده مغذی شدن و تجزیه ناپذیری گروه سخت شوینده‌ها و ایجاد کف و... سبب آلودگی منابع آبی و محیط زیست می‌شوند. ازدیاد غلظت این مواد در منابع آبی بر ماهی‌ها و سایر موجودات آبزی اثرات سوء دارد. هدف از این مطالعه، بررسی اثر برخی از شوینده های آنیونی پرکاربرد بر میزان هورمون کورتیزول جنین و سپس ناهنجاری لارو در ماهی زبرا در زمان تماس با آنها بوده است. بدین منظور تخم‌های لقاح یافته ماهی زبرا را در معرض دترژنتهای مختلف همراه با یک تیمار شاهد قرار دادیم. برای سنجش میزان هورمون کورتیزول در سه مرحله تقسیم سلولی کلیویج ، گاسترولا و تفریخ از جنین در حال رشد نمونه برداری و میزان کورتیزول آن‌ها تعیین شد. بعد از تفریخ از لاروها در حال رشد در زمانهای مختلف ( نمونه برداری شده و درصد ناهنجاری آنها نیز معین گردید. نتایج به دست آمده حاکی از این موضوع است که غلظت هورمون کورتیزول در سه مرحله رشدی مورد آزمایش و لاروها از لحاظ درصد ناهنجاری (بزرگ شدن سر، انحنا در ناحیه پشتی و ساقه دمی) در تیمارهایی که در معرض دترجنت‌ها قرار گرفته‌ بودند اختلاف معنی‌داری با تیمار شاهد داشتند (P < 0.05). به طوری که بیشترین ناهنجاری (شاهد 6.67، پودر لباسشویی 36.67، مایع ظرفشویی 20، آب ژاول 13.33) در تیمار پودر لباسشویی در قسمت ساقه دمی مشاهده شد. هم‌چنین اگرچه میزان کورتیزول در تیمار شاهد از زمان لقاح تا زمان تفریخ کاهش پیدا کرد (حدأکثر 4.8 و حداقل 3.2 نانوگرم بر میلی‌لیتر)، ولی در تیمارهای که در معرض دترجنت‌ها قرار گرفته‌ بودند از بعد از لقاح تا مرحله گاسترولا با افزایش میزان کورتیزول همراه بود و بعد از آن تا زمان تفریخ کاهش یافت.