اثربرهمکنش تیمار سولفات روی و تنش اکسیداتیو کلرید سدیم بر دو پایه قزوینی و بادامی زرند پسته

سابقه و هدف: شوری خاک ناشی از کلرید سدیم یکی از مشکلات مناطق پسته کاری کشور می‌باشد و این مشکل با کمبود منابع آبی در حال تشدید است، در این حالت به کارگیری پایه مناسب و تغذیه صحیح نقش مهمی ایفا می‌کند. نقش تغذیه با ترکیبات حاوی روی در کم کردن صدمه اکسیداتیو در تنش شوری در گیاهان به طور روشن درک نشده است. اثر تغذیه‌ای ترکیبات حاوی روی بر میزان رشد برخی گونه‌های باغی در معرض شوری توسط محققان گزارش می‌شود اما اطلاعات کمی در خصوص اثر آن بر ویژگی-های مختلف پایه‌های پسته در دسترس می‌باشد. مطالعه حاضر به بررسی اثر تیمار سولفات روی بر برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و رشد دو پایه پسته تحت تنش شوری می‌‌پردازد و هدف آن کاهش اثرات زیان‌بار تنش شوری در خاک است. مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار درگلخانه تحقیقاتی سازمان پارک‌های شهرداری قم طی سال‌های 97-1396 انجام گرفت. تعداد 1512 عدد بذر دو پایه پسته بادامی زرند و قزوینی از موسسه تحقیقات پسته کشور تهیه و تحت تیمارهای جوانه زنی قرار گرفتند. جهت پایش دقیق تغذیه با سولفات روی دانهال‌ها با محلول 50 درصدی هوگلند در شرایط گلخانه‌ای و کشت هیدروپونیک تا رسیدن به ارتفاع و رشد مورد ‌نظر تغذیه شدند، دانهال‌های رشد کرده در معرض چهارسطح شوری شامل صفر(شاهد)، پنج، 10، 15 دسیزیمنس بر متر کلرید سدیم و سه سطح روی از منبع سولفات روی آبدار(ZnSO4.7H2O) شامل صفر(شاهد)، یک و پنج میکرومولار قرار گرفتند. دانهال‌ها جهت بررسی صفات مورد نظر به آزمایشگاه گروه باغبانی دانشگاه بوعلی سینا منتقل شدند. صفت‌های ارتفاع نهال، وزن تر برگ، کسر مولی کلسیم در ریشه، گروه‌های سولفوهیدریل ریشه، نفوذپذیری غشاء ریشه، نشت یونی روی و میزان مالون دی آلدئید در برگ مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: افزایش غلظت کلرید سدیم تا 15 دسیزیمنس بر متر بدون کاربرد سولفات روی سبب کاهش صفات ارتفاع دانهال (بادامی زرند 2/64 درصد، قزوینی 3/53 درصد)، وزن تر برگ (بادامی زرند 7/64 درصد، قزوینی 5/55 درصد)، کسر مولی کلسیم در ریشه (بادامی زرند 5/54 درصد، قزوینی 50 درصد) و گروه‌های سولفوهیدریل ریشه (بادامی زرند 6/29 درصد، قزوینی 3/14 درصد) نسبت به تیمار شاهد گردید با افزایش سطح شوری تا سطح 15 دسیزیمنس بر متر نفوذپذیری غشاء ریشه، نشت یونی روی و میزان مالون دی آلدئید در برگ افزایش یافت. مصرف سولفات روی سبب افزایش وزن تر برگ، ارتفاع نهال، کسر مولی کلسیم در ریشه و غلظت گروه‌های سولفوهیدریل در ریشه گردید. مصرف سولفات روی منجر به کمترین میزان نفوذپذیری غشاء ریشه بین تمامی تیمار‌ها در پایه قزوینی (53 درصد) شد، اثر متقابل تیمار سولفات روی یک میکرومولار و تنش شوری پنج دسیزیمنس بر متر سبب کاهش نشت یونی روی (بادامی زرند 3/14 درصد، قزوینی 2/2 درصد) نسبت به تیمار شاهد گردید. بیشترین میزان مالون دی آلدئیدDW) molgr-1µ 5/2) در تیمار شوری 15 دسیزیمنس بر متر بدون کاربرد سولفات روی در پایه بادامی زرند نسبت به تمامی تیمارها مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج بیانگر اثر مثبت روی در افزایش مقاومت گیاه و مهار بهتر رادیکال‌های آزاد تولید شده در شرایط تنش شوری ناشی از کلرید سدیم به‌خصوص در سطوح 10 و 15 دسیزیمنس بر متر است. بافت ریشه پایه قزوینی در مقایسه با پایه بادامی زرند غلظت گروه‌های سولفوهیدریل بیشتر (بادامی زرند 33/113 درصد، قزوینی 83/191 درصد) و نشت یونی روی کمتری (بادامی زرند 87/15 µg.g-1 root4h-1، قزوینی 61/4 µg.g-1 root4h-1) دارد، بر همین اساس پایه قزوینی در مقایسه با پایه بادامی زرند که بالاترین میزان مالون دی آلدئید برگ را دارد در برابر تنش کلرید سدیم مقاوم‌تر است و پایه قزوینی می‌تواند با توجه به شرایط اقلیمی هر منطقه به عنوان پایه پایدارتر به تنش شوری معرفی گردد.