آغازه و پایانه‏ ی کلامی در درس‏نامه‌های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان

منظور از آغازه و پایانه‌، کلمات یا عباراتی هستند که گوینده، مکالمه‏ی خود را با آن‏ها آغاز یا تمام می‌کند. نمونه‏ی کلیشه‌ای آغازه، «سلام» است و عبارت «خداحافظ» نیز نمونه‌ای رایج از پایانه‏ی کلامی به شمار می‌آید. عبارات کلیشه‌ای و رایجی همچون «تولدت مبارک» یا «نوروزتان پیروز» را نیز می‌توان به اعتبار کارکرد واقعی‌شان در میان کاربران زبان، آغازه یا پایانه نامید. در این پژوهش، الگوهای آغازه و پایانه‏ی شش درس‏نامه‏ی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان بررسی شده است. منابع مورد مطالعه عبارتند از: پورنامداریان (1386)، ثمره (1384)، ضرغامیان (1384)، صفارمقدم (1391)، فرزاد (2004) و شعبانی جدیدی و پرویز بروکشا (2010). یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد درس‏نامه‌های مورد مطالعه، در استفاده از عناصر آغازه و پایانه‏ی کلامی، به الگوهای طبیعی و متعارف زبان توجه نکرده‌اند. همچنین، استفاده از صورت‌های خطابِ رسمی، نسبت به غیررسمی بیشتر است. کاربرد آغازه‌ها نسبت به پایانه‌ها بیشتر است و بسیاری از مکالمات در پیکره‏ی پژوهش، ناگهان و به گونه‌ای مصنوعی خاتمه می‌یابند و در واقع قطع می‌شوند. محقق بر این باور است که یافته‌های پژوهش حاضر می‌تواند توجه مولفان متون آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبان را به کاستی‏های منابع موجود جلب کرده و اهمیت بازنگری در متون مذکور را خاطرنشان سازد.