 آشنایی‏زدایی زبانی در آثار داستانی جلال آل‏احمد

فرمالیست‏ها کارکرد ادبیات را آشنایی‏زدایی از ادراک معمول و روزمرۀ ما نسبت به محیط اطراف می‏دانستند. طبق این نظریه‏‏، متن ادبی حاصل شگردهای آشنایی‏زداینده در سطوح مختلف صورت، معنا و ژانر‏های ادبی است. ساختارگرایان با بسط این مطلب، نقش ادبی را به عنوان یکی از نقش‏های زبانی مطرح نمودند که با آشنایی‏زدایی در زبان شکل می‏گیرد؛ لذا انواع آشنایی‏زدایی و برجسته‏سازی در زبان را بیان کردند. با بررسی زبان جلال آل‏احمد در دو اثر «مدیر مدرسه» و «پنج داستان»، افزون بر یافتن مصادیقی برای آنچه به عنوان شیوه‏های برجسته‏سازی برشمرده‏اند، به نمونه‏هایی دست می‏یابیم که زبان را آشنایی‏زدایی می‏کند؛ اما زبان‏شناسان مطرح نکرده­اند.جلال آل‏احمد، علاوه بر کاربرد برخی هنجارگریزی‏های معمول و فراگیر، زبان محاوره را در قالبی تازه و زیبا با عنوان زبان داستان می‏ریزد و با ایجاز به شیوه‏های متعدد، نثر تلگرافی را به نام خود می‏کند و به واژگان وسعت معنایی می‏بخشد.