آسیب‌پذیری معیشت کشاورزان بر اثر پدیده خشکسالی: مورد مطالعه شهرستان هیرمند

شهرستان هیرمند از مناطقی است که در سال‌های اخیر و طی خشکسالی­ های پی در پی خسارت­ های بی‌شماری را متحمل شده است. هدف کلی پژوهش حاضر، تبیین آسیب‌پذیری ناشی از خشکسالی در بین کشاورزان شهرستان هیرمند، قطب تولید گندم استان سیستان و بلوچستان می‌باشد. جامعه­ ی آماری شامل 302 خانوار گندم­کار می‌باشد. اعضاء نمونه‌ی آماری از بین 170 خانوار گندم‌کار دو بخش بیشتر آسیب­پذیر (قُرقُری) و کمتر آسیب­ پذیر (مرکزی) این شهرستان بر مبنای روش نمونه‌گیری طبقه­ ای تصادفی با انتساب متناسب انتخاب شدند. گردآوری اطلاعات بر مبنای داده ­های اولیه و با به‌کارگیری ابزار پرسشنامه ساختارمند بر اساس شاخص آسیب‌پذیری معیشت (LVI) صورت گرفت. روایی پرسشنامه به کمک پانل متخصصین تأیید شد. ضرایب کودر ریچاردسون برای سنجه‌های مورد مطالعه بین 0/52 تا 0/63 نشان از پایایی ابزار سنجش داشت. تحلیل داده­ ها با استفاده از نرم­ افزار آماری SPSS22 و EXCEL انجام پذیرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد، میزان آسیب‌پذیری گندم­‍‌کاران بخش قُرقُری در سه بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در مقایسه با همتایان خود در بخش مرکزی بیشتر بوده است. بر مبنای نتایج، بخش قرقری آسیب ­پذیری بیشتری از حیث منابع آبی از بین سنجه ­های زیست محیطی و شبکه ­های اجتماعی از بین سنجه­ های اجتماعی داشته است. یافته­ ها نشان داد پایش آسیب­ پذیری، منابع و ارائه راهکارهای بالقوه سازگاری بر مبنای رویکرد عمل‌گرای پژوهش حاضر، ابزاری مناسب برای مواجهه با موقعیت خشکسالی در مناطق محروم است.