Hadisler ve Tıbb-ı Nebevî Rivâyetlerinde Uykuya Yaklaşım

İnsanlık tarihinin başlangıcından itibaren gerek filozofların gerekse dinlerin uyku ile ilgilendikleri bilinmektedir. Günümüzde de özellikle psikoloji ve psikiyatri başta olmak üzere çeşitli bilim dalları üzerine araştırmalar yapmakta, uykuyla ilgili nasıl niçin sorularına cevap aramaktadır. İslam dini Kur’ân-ı Kerîm hadisler vasıtasıyla uykunun üzerinde yönleriyle durmaktadır. literatüründe meseleler Kur’ân sünnet bütünlüğü açısından bir uyum içinde çok yönlü olarak ele alınmaktadır. Yapılan incelemeler neticesinde bu bilgilerin güncel araştırmalarıyla da uyumluluk arz ettiği görülmektedir. Nitekim hadîsler, uykuyu insanî özellik, ihtiyaç metafizik deneyim almaktadır. Bu bağlamda uykunun, insana zaaflarını acziyetini hatırlatan beşerî tecrübe olduğu vurgulanmaktadır. Daha önemlisi, ölüm dirilişin olacağına insanı ikna eden günlük uygulanan sınama bildirilmektedir. Hz. Peygamber’in sünnetinde ibâdete dönüştürecek, onu kulluk şuurunun dinî yaşantının parçası haline getirecek ilkeler tavsiyeler durulmaktadır. konudaki hadîslerin genel değerlendirmesinden uyumanın Müslümanlar ibâdet, ahkâm, ahlâk, âdâb sağlık konularını ilgilendiren yönleri bulunduğu anlaşılmaktadır. Şöyle ki, hadîslere göre vakitlerinin ibâdetlere düzenlenmesi ibâdetleri aksatmayacak planlama dâhilinde olması esastır. Öte yandan ibâdetlerin edâ edilmesinde uykusuz kalınmaması ya fazladan ibâdet yapacağım derken bedenin uykudan mahrum bırakılmaması gerekmektedir. açıdan uyuma dâhildir denilebilir. Uykunun ibâdetle diğer boyutu uyumaya hazırlanmanın şuuru niyetiyle yerine getirilmesidir. ahkâma yönelik ise mükellefiyetlerin çoğunu ortadan kaldıran durum olmasıyla alakalıdır. Sorumluluğun illeti olan akıl bilincin kalkmasıyla, âdeta fıkhı diyebileceğimiz farklı mükellefiyet alanına geçilmiş olunmaktadır. ahlâk âdâbla yönüne gelecek olursak zengin birikim oluşturan meselede tasavvuf kurallarına yön vermektedir. Az uyumak (kıllet-i nevm), gaflete dönüştürmemek için tedbir almak, gözlerin hakkını getirmek, uykuya hazırlık aşamasında biçiminde sünnete uymak şeklindeki ilkelerin temelini hadîslerde sağlıkla ilişkisine dikkat çekilmektedir. gece-gündüz vakitlerine, düzenine, yatış şekline, yatılan yere hakkı olduğuna yönlerine işaret rivayetler, hem geniş hacimli hadîs kitaplarının bölümlerinde tıbb-ı nebevî konulu eserlerde araya getirilmiştir. Tıbb-ı kaynaklarında uygulamaları tavsiyeleri yazıldıkları dönemin tıbbî verileri arada Her dönemde gibi hadîslerdeki dair bilgilerin, bugün geçerliliğini koruduğu modern araştırmalarındaki bulgularla örtüştüğü Uykuyla rivayetlerin, muhteva itibariyle insanın beden ruh sağlığını düzenleyecek, dünya âhiret esenliğine vesile olacak öğreti ilkeleri ortaya koyduğu aşikârdır. İşte makalede nakiller konu incelenerek, yaklaşım ana konularıyla belirtilmeye çalışılacak bunun çerçevesinde değerlendirilmesi yapılacaktır.