GÖKTÜRK DÖNEMİ SANATI İÇİN ÖZBEKİSTAN’IN ÖNEMİ (TAŞKENT VE SEMERKANT BULUNTULARI)

Özbekistan, batıda ve kuzeyde Kazakistan, güneyde Afganistan, güneybatıda Türkmenistan, doğuda Kırgızistan güneydoğuda Tacikistan ile komşudur şehrin tarihi kültürel açıdan en önemli merkezleri arasında Taşkent Semerkant yer almaktadır. vahalarıyla benzer yerlerde yapılan arkeolojik yüzey çalışmaları neticisinde, Özbekistan’da yerleşim tarihinin Eski Çağlara kadar indiği saptanmıştır. Konumuz dahilindeki Taşkent’in geçmişi MÖ. II.bine inmektedir. Söz konusu bölgenin tarihine baktığımızda özellikle Proto-Türk kültürüne ait olarak kabul ettiğimiz V – lll. binyıllara giden "Keltaminar Kültürü"nün Özbekistan-Taşkent’te varlık gösterdiği anlaşılmaktadır.
 VI IV. yüzyıllarda söz bölgede ticaret el sanatlarının gelişiminden etmek mümkündür. Çâç bölgesinin başkenti olan şehir, Göktürk Dönemi’nde yani VIII. oldukça gelişmiştir. Bu süreçte Göktürklerin egemenliğine girmesi, Karamazar Dağlarındaki altı kaynaklarına yakınlığı İpek Yolu’nun geçtiği yerde bulunması önemini arttırmıştır. özellikler Taşkent’i sanatsal anlamda beslemiştir. Taşkent’te üretilen madenî silâhlar, ev eşyaları, deri, pamuk yün dokuma ürünleri, seramik porselen kaplar iç dış ticarette önem kazanmıştır. Bölgede, Türk yöneticilerin isimlerini taşıyan sikkeler gerek gerekse sanat açısından detayları bize aktarmaktadır. Ayrıca çevresindeki kazılarda Bizans’tan başlayarak Çin’e uzanan geniş coğrafyada gösteren devletlerin sikkelerinin ele geçmesi dikkate değer bir merkezi olduğunu ortaya koymaktadır.
 Çalışmamızın diğer ise günümüzde Efrâsiyâb (Afrasiyab) isimlendirilen harabelere sahiptir. İlk Zerefşan nehrinin güney kıyısında vadiye hakim yüksek kurulmuştur. Şehir her ne Soğd olduysa da buluntular burada Dönemi varlığının yoğun göstermektedir. 189’de Grek-Baktria Krallığı’nın hükmüne girdiyse de I. yüzyılda K’ang-chü Türkleri’nin eline geçmiştir. 562 yılında bu şehir hakimiyetine girmiştir. bilgiler olduğu gibi Semerkant’ta eserlerinin varlığını koymaktadır. kapsamda, bulunmuş pişmiş toprak figürinler ossuarlar (ölü kemiği muhafaza kapları) alınacaktır. Cengiz Han’ın Semerkant’ı tahrip etmesinden sonra daha bugünkü modern Semerkant’ın bulunduğu yeni şehri ilk dönemlerde bütün Mâverâünnehir’in, sonrasında (Sogdiana) yönetim olmuştur.
 Tüm doğrultusunda anlaşılacağı üzere Proto-Türklere dayanan zaman çeşitli topluluk geçmiş olsa çoğunlukla hâkimiyetinde sanatı yere çalışma kapsamında “Özbekistan Tarihi Devlet Müzesi”, “Taşkent Ulusal Arkeoloji Merkezi”, Müzesi “Ermitaj Müzesi”nde alan buluntuları göz önünde tutularak için önemi yeri değerlendirilecektir.