Fabricated Hadiths and Mythological Narratives -A Comparative Approach-

Hadis/Sünnet malzemesi farklı açılardan çalışmalara konu edilmektedir. Bunların bir veçhesini de kültür odaklı etütler oluşturmaktadır. Teknik hadisçiliği gözetmekle beraber, onun dışında noktaya odaklanan bu yaklaşımlar, hadisin içtimaî etkisini irdelemektedir. Bu çalışma, uydurma hadislerdeki mitolojik unsurları mezkûr yöntemle ele almayı amaçlamaktadır. Kur’an ve sahih sünnet/hadis, çalışmanın sınırları tutulmuştur. Uydurma hadisler mitoloji meselesi ilk bakışta kapalılık arz etmekle birlikte, mevzuat kitaplarına bakıldığı zaman kıssacılar zındıkların kullandığı anlatı metotlarından birinin esâtîru’l-evvelîn/geçmiş kavimlerin hikâyeleri olduğu görülmektedir. durum ise adı geçen iki grup üzerindeki mitik etkiyi sorgulama ihtiyacı doğurmaktadır. Bunun için makalede, hayvanlar, garip varlıklar devlerle alakalı rivayetler tetkik edilerek ögelerle mukayesesi yapılmıştır. Araştırmanın merkezinde yer alan rivayetler: İbn Kayyım el-Cevziyye’nin (öl. 751/1350) el-Menâru’l-münîf’i; Arrâk el-Kinânî’nin 963/1556) Tenzîhü’ş-şerî‘ati’l-merfû‘a ‘ani’l-ehâdîsi’ş-şenî‘ati’l-mevzû‘a’sı Aliyyü’l-Kârî’nin (ö. 1014/1605) el-Mevzûâtü’s-suğrâ olarak da bilinen el-Masnû‘ fî mâ‘rifeti’l-hadîsi’l-mevzû‘ isimli kitaplardan tespit edilmiştir. Mitolojik unsurların tespiti içinse eserler kullanılmıştır. Makalenin başlangıcında araştırmanın yöntemi beyan edilmiş olup kısım benzer araştırmalar metot önerisi niteliği taşımaktadır. Çalışmada kullanılan metodun özünü, merkeze tevhid inancını İslâm’ı koyarak diğer kültürel birikim inanışları merkezden hareketle değerlendirmek Zira İslâm, Hz. Âdem’den başlayıp Peygamberler silsilesiyle devam eden inanç sisteminin ortak olması hasebiyle tüm ideolojik fikrî birikimlerden zamansal öncedir. sebeple asıl odur, diğerleri ya ona benzeyen tahrifiyle oluşan unsurlardır. Hadis-kültür ilişkisi bağlamında vurgulanması gereken hususlardan biri budur. Diğer yandan insanların yaşadığı sosyal çevresi, zamanı, mekânı düşünceleri birbirlerinden olsa fıtratlarındaki mevcut özellikler sebebiyle benzeşen yanlarının söylenebilir. hakikat, bize kutsalla anlatılar fikir vermesi adına kâfidir. durumda rivayetlerle insan ürünü mitolojiler arasında bulunması gayet tabiidir. Nitekim yaptığımız araştırmada mevzu hadislerde müşahede Araştırma boyunca çok coğrafyalarda yaşayan milletlerin mitolojilerinde ayrışan unsurlar görülmüştür. Anlatılar içerisindeki benzeşmeleri unsuruyla açıklamak mümkündür. nerede olursa olsun zaaf kemal yönleriyle benzeşmektedir. Ayrışmaları coğrafya izah etmek imkân dâhilindedir. ortamlarda bulunan yaşayış biçimlerine sahip olacağı, kendi coğrafyalarının varlıkları alarak oluşturacağı izahtan varestedir. çölde Arap’ın hayatının devenin alması hayvan merkezli inanışlar türetmesi ne kadar doğalsa Antik Yunan gibi denize komşu coğrafyanın vatandaşının deniz varlıklarını mitler oldukça doğaldır. vaddâ‘ların uydurdukları rivayetlerin tahlili yaşadıkları coğrafyayı kültürü irdelemek önemli husustur. Bunu gerçekleştirmek disiplinler arası önem verilmesi gerekmektedir. Binaenaleyh coğrafyacıların eserlerinden uydurmacıların nispet edildiği kabile beldelerin incelemesini yapmak, eserlerinde uydurmaları anlama anlamlandırma noktasında işleve olacaktır. Tüm bunlardan şunları söylemek mümkündür: Coğrafyalar inançlar başkalaşsa tarihi bizzat yaşayarak oluşturan cinsi her hâlükârda benzerlikler kültürlerarası etkileşim olması, inanış benzerlikleri, korku sevince vesile olan durumların birbirini anımsatması tabii durumdur. Bunları insanı toplumu hadis araştırmacılarına istifade edilebilir malzeme sunmaktadır.