عباس اقبالی
عضو هیأت علمی گروه عربی دانشگاه کاشان(دانشیار).
[ 1 ] - تطبیق «لامیة العرب» و «لامیة العجم» در ترسیم هنجارهای اخلاقی
شعر به مثابه رسانه دیرین ادبی، بسیاری از هنجارهای اخلاقی را بازگو می‌کند. در پیشینه این رسانه دو قصیده مشهور «لامیة العرب» و «لامیة العجم» بازتاب‌دهنده فرهنگ؛ هنجارها و ناهنجاری‌های رفتاری دو نسل و دو جامعه متفاوت یعنی دوره جاهلی و عصر عباسی است. در این جستار معلوم گشته که «لامیة العرب» در پردازش هنجارها، بیش‌تر تصویری هنری از خلق و خوی حاکم بر جامعه جاهلی و شخصیت شنفری است، ولی «لامیة...
[ 2 ] - تبیین نقش ضربالمثلها به‌منزلة نماد تعامل فرهنگی ایران و عرب
روابط ایرانیان با عرب‌‌ها، که به دورانی دور یعنی عهد هخامنشی بازمی‌‌گردد، به دلیل هم‌جواری و بعد از ظهور اسلام و استقبال ایرانیان از آیین اسلام به اوج خود رسید و به تعامل بیش‌تر دو ملت انجامید. این روابط در زبان، فرهنگ، و رهاوردهای ادبی تأثیر گذاشت. نشانه‌های این تأثیر در یکی از نمادهای فرهنگی دو ملت یعنی ضربالمثلها و کنایات رایج فرهنگ ایرانی و عربی تبلور یافته است. مقایسة ضربالمثلها تباد...
[ 3 ] - دراسة البناء الدرامی فی الشعر الجاهلی مؤکّدا علی المعلّقات و قصیدتی شعراء الصعالیک
الدَّراما (Dram) فن شعبی یثیر المتلقّی. و یبنی علی الحدث التی أساسها التوتر و الحرکة. و لا یخلو أدب کل عصر و خاصة الأدب الجاهلی من هذا الفن. لکن الدّراما الجاهلی ذو خطّة بسیطة جدا؛ إذ بنی علی الواقع البسیط السائد علی الحیاة الجاهلیّة و الشخصیة فیه یتمتّع بالسذاجة لذلک نری أنّ «البطل» فی الدراما الجاهلی لایزال یبحث عن هدف واحد (الحیاة الابدیّة) و یمنعه «الرقیب» عن الوصول إلی مقصده الدرامی. و فیه یُتعا...
[ 5 ] - واکاوی نقش اقناعی واژگان وصفی قرآن
«وصف» به‌مثابة ابزار پردازش سخن و بهترین وسیلة تصویر هنری، زمینهساز بسیاری از آرایه‌های ادبی مانند تشبیه، مجاز و استعاره است. در آفرینش اغراض ادبی ازجمله: مدح، رثاء و غزل نقش‌آفرین بوده است و در نقد و تحلیلهای صرفی، نحوی و بلاغی متون مدّنظر قرار می‌گیرد. علاوه‌براین بسامد تعابیر وصفی در آیات شریفة قرآن سبب برخی پژوهشهای قرآنی شده است. در این جستار به شیوة توصیفی‌تحلیلی نمونههایی از این تعبیر...
[ 6 ] - جستاری سبکشناسانه به سوره مبارکه «مرسلات»
قرآن کریم، کتاب هدایت‌بخش آسمانی، زیبایی‌ها و لطایف بسیاری را در خود گنجانده است تا آنجا که می‌توان گفت به دلیل داشتن ویژگی‌های بی‌بدیل، یک کتاب فوق بشری و فرا زمانی است. این کتاب، آکنده از ظرافت‌های ادبی و جنبه‌های زبانی و سبکی است. جستار حاضر نیز، از رهگذر سبک‌شناسی با سطوح مختلف فکری، زبانی و ادبی و با روش توصیفی- تحلیلی، به واکاوی و تحلیل سبک سوره‌ی مبارکه‌ی مرسلات که یکی از سور مکی به شمار...
[ 7 ] - نشانه‌شناسی سوره مبارکه غاشیه
زبان، نظام اشاره‌ای است و کلمه، دال یا سویه‌ای آشکار است که در ذهن، مدلولی پنهان را برمی‌انگیزد؛ ازاین‌رو در شناسایی مدلول پنهان یک متن، عرضه دال یا نشانه‌های زبانی آن، بر مبانی و اصول سیمیولوژیک، به شناسایی کامل‌تر این سویه و مدلول‌ها می‌انجامد. در این مجال سوره «الغاشیه» به‌مثابه یکی از نمونه‌های بارز زبانی نظام‌مند و مشحون از نشانه‌هایی مانند تعابیر متضاد و موسیقای لفظی و معنوی آیات، شایسته ...
[ 8 ] - «الإلتفات» کعنصرٍ فاعلٍ فی الاتّساق النّصّی للقرآن (دراسة السّورتین المکیّتین و السّورتین المدنیّتین أنموذجاً)
منذ منتصف القرن العشرین قد کرّس اللغویّون اهتمامهم لـتوزیع العناصر اللغویّة أکبر من نطاق الجملة، أی النّصّ، وبحثوا عن مکوّنات الاتّساق النصّی و مؤشّراته. العناصر التی لها أهمیّةٌ أکثر للتماسک من وجهة نظر اللسانییّن هی العناصر المعجمیّة، النّحویّة، والصّوتیّة. یحاول الباحثون فی هذه الورقة البحثیّة باتّباع المنهج الوصفیّ ـ التحلیلیّ دراسةً دور «الإلتفات» فی السّورتین المکیّتین (یس و نحل) و السّورتین المدنیّتین (الاحزاب و ...
[ 11 ] - تطبیق «لامیة العرب» و «لامیة العجم» در ترسیم هنجارهای اخلاقی
شعر به مثابه رسانه دیرین ادبی، بسیاری از هنجارهای اخلاقی را بازگو می‌کند. در پیشینه این رسانه دو قصیده مشهور «لامیة العرب» و «لامیة العجم» بازتاب‌دهنده فرهنگ؛ هنجارها و ناهنجاری‌های رفتاری دو نسل و دو جامعه متفاوت یعنی دوره جاهلی و عصر عباسی است. در این جستار معلوم گشته که «لامیة العرب» در پردازش هنجارها، بیش‌تر تصویری هنری از خلق و خوی حاکم بر جامعه جاهلی و شخصیت شنفری است، ولی «لامیة...
[ 12 ] - نقش آوا در تصویرسازی (مطالعه موردپژوهانه: سوره نازعات)
زبان مجموعه‌ای از آواها است که بشر برای انتقال مفاهیم ذهنی‌اش از آن بهره می‌گیرد. در حقیقت آواها القاگر احساسات و عواطف هستند و عملکرد موسیقایی آنها خالق اثر را یاری می‌رساند تا معنای ذهنی‌اش را بهتر به مخاطب انتقال دهد. قرآن کریم از تمام ظرفیت‌های مؤثر زبان در انتقال پیام الهی‌اش به مخاطب بهره جسته و واژگان و حروف آن به‌گونه‌ای انتخاب شده که زمینه فهم و تأثیر کلام را فراهم آورده است. در این جس...
[ 13 ] - تحلیل و بررسی طرحواره‌های استعاری - تصوری در دو سینیه بحتری و احمد شوقی
استعاره در رویکرد قدیمی و کلاسیک خود لفظ محور است و کارکردی زیبایی شناختی و هنری دارد و حضور آن فراتر از زبان ادبی نیست، درحالی‌که نگاه به استعاره در زبانشناسی شناختی نگاهی مفهوم محور و نه لفظ محور است. جورج لیکاف و مارک جانسون آن را وسیله‌ای برای تفکر و اندیشه به شمار می‌آورند که در رفتارهای انسان از جمله رفتار زبانی وی جاری است. مقاله حاضر می‌کوشد با توجه به مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی به واک...
[ 14 ] - روانکاوی مؤلفه‌های شادکامی در شعر خالد أبوخالد براساس روانشناسی مثبت‌گرا
«نقد روان‌شناختی» به عنوان یکی از رویکردهای نقد ادبی جدید، بر اساس اصول علم روانشناسی و از طریق کشف چگونگی تأثیر ضمیر ناخودآگاه ادیب در آفرینش اثر ادبی، به نقد و تحلیل متون ادبی می‌پردازد و بر کاوش و شناسایی سویه‌های مثبت‌گرایی نظیر شادکامی و ارزش‌های حاکم بر ذهن صاحب اثر تمرکز دارد. با عنایت به اینکه شعر معاصر فلسطین یکی از بارزترین مظاهر انسانی پرتکاپو در عرصة ادبیات جهانی محسوب میشود، مقال...
[ 15 ] - تحلیل و بررسی طرحواره‌های استعاری - تصوری در دو سینیه بحتری و احمد شوقی
استعاره در رویکرد قدیمی و کلاسیک خود لفظ محور است و کارکردی زیبایی شناختی و هنری دارد و حضور آن فراتر از زبان ادبی نیست، درحالی‌که نگاه به استعاره در زبانشناسی شناختی نگاهی مفهوم محور و نه لفظ محور است. جورج لیکاف و مارک جانسون آن را وسیله‌ای برای تفکر و اندیشه به شمار می‌آورند که در رفتارهای انسان از جمله رفتار زبانی وی جاری است. مقاله حاضر می‌کوشد با توجه به مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی به واک...
نویسندگان همکار